Van Keynes naar Hayek
Ik zal het in deze bespreking vooral hebben over de Europese aspecten van Gekochte Tijd, maar het onderwerp is breder. Het gaat over het kapitalisme van na de Tweede Wereldoorlog, het ‘laatkapitalisme’, dat na een eerste ‘keynesiaanse’ fase, deGolden Sixties in de volksmond, in crisis geraakte. Die eerste fase duidt Streeck aan als het democratisch kapitalisme. Het raakte in crisis vanaf de jaren ’70, en vanaf de jaren ’80 werd het stelselmatig verdrongen door het neoliberaal beheer van de economie. De crisis die we sindsdien meemaken beschouwt Streeck als het gevolg van het permanent spanningsveld tussen kapitalisme en democratie: “Terugblikkend verschijnt de geschiedenis van de crisis van het laatkapitalisme als de geleidelijke ontwikkeling van de zeer oude en zeer fundamentele spanning tussen kapitalisme en democratie, als de stapsgewijze ontbinding van het dwanghuwelijk dat na de Tweede Wereldoorlog tussen beide werd afgesloten.” Dwanghuwelijk: de term maakt duidelijk dat Streeck ‘democratisch kapitalisme’ als een oxymoron (iets als ‘zwarte sneeuw’ of ‘vierkante cirkel’) beschouwt, ver verwijderd van de claim van liberale ideologen dat democratie de vrije markt veronderstelt en omgekeerd.
Op economisch vlak betekent het eind van het dwanghuwelijk dat niet langer Sir Keynes, maar Herr von Hayek het voor het zeggen krijgt: het keynesianisme wordt opgevolgd door het hayekianisme. Een beetje sterk gepersonnifieerd misschien, maar wie enigszins vertrouwd is met de opvattingen van Friedrich von Hayek weet wat er aan de hand is. Vanaf de jaren ’30 begint deze Oostenrijkse vrijemarktideoloog een (toen) hopeloze strijd tegen overheidsoptreden en voor de onvervalste vrije markt als ultieme arbiter. Over Hayeks profetische visie in verband met de Europese integratie zullen we het nog hebben. In ieder geval begint vanaf de jaren ’70 de ‘markt’ steeds meer zijn voorrechten op te eisen, en gaan politici daar steeds meer op in. Het gevolg is dat productiviteitsstijgingen slechts heel gedeeltelijk of zelfs niet meer leiden tot hogere lonen voor de werkende klasse, en vooral de beurzen vullen van de bezittenden. Het is kras hoe duidelijk dit tot uiting komt in de cijfers. De onderstaande grafiek is genomen uit een andere publicatie van Streeck 6. Men ziet hoe (hier voor het geval van de USA) vanaf de jaren 70 de kloof tussen stijgende productiviteit en stagnerende lonen en het gezinsinkomen steeds breder wordt. Het kapitalisme verliest zijn democratische dimensie, en de democratie haar greep op de economie, stelt Streeck.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.